Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pomnika „ZESŁAŃCOM SYBIRU I OFIAROM KATYNIA”

W dniu 22 czerwca 2016 roku w odbyła się podniosła dla przemyskich Sybiraków uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pomnika „ZESŁAŃCOM SYBIRU I OFIAROM KATYNIA”. Pomnika długo oczekiwanego przez Zesłańców Sybiru.

Uroczystość rozpoczęła się od mszy św. koncelebrowanej odprawionej w Archikatedrze Przemyskiej w intencji Sybiraków i Ofiar Katynia, której przewodniczył i homilię wygłosił ks. abp Adam Szal – Metropolita Przemyski.

W homilii powiedział: „(…) Chrystus wypowiedział słowa o sobie „Ja jestem nie bójcie się”. Tak woła Chrystus i dzisiaj we współczesnym świecie. Woła do całego Kościoła, do całego świata, do każdego człowieka. Woła także w obliczu tragicznych wydarzeń jakie miały miejsce w Katyniu i w tak wielu miejscach kryjących się pod słowem Sybir. Czym jest ta dzisiejsza przemyska uroczystość? To zapewne religijno-patriotyczne zgromadzenie, którego motywem jest pamięć o niewinnych ofiarach zbrodni katyńskiej i tych miejsc,
i tysięcy zesłańców, i deportacji na Sybir. Gdy zbieramy się dziś na modlitwę w przemyskiej Archikatedrze ciśnie nam się na usta dramatyczne pytanie: czy Pan Bóg w swojej opatrzności chce nam powiedzieć, nam wspominającym Sybir, Katyń i inne miejsca? Takie uroczystości jak dzisiejsza związana z odsłonięciem pomnika są bardzo potrzebne. Na pytanie o sens obchodzenia takich rocznic, wydarzeń, wspomnień odpowiada Jan Paweł II wspominając Katyń – klękamy przy nieznanych mogiłach z tą świadomością, że zapłacili oni szczególną cenę naszej wolności. Katyń, Sybir i inne miejsca to są dowody na to do czego może dojść człowiek jeżeli jest pozbawiony miłości. Skutki Katynia i zesłań to efekt działań ludzi bez dekalogu i ewangelii sumienia. (…)

Przed zakończeniem mszy św. zostały wręczone Odznaki Honorowe Sybiraka:

Grzegorzowi Hayderowi – zastępcy Prezydenta Miasta Przemyśla, Barbarze Łapce – zastępcy Naczelnika Wydziału Promocji, Sportu i Kultury UM, Andrzejowi Hukowi – wójtowi Gminy Przemyśl, Bogusławowi Słabickiemu – wójtowi Gminy Orły, Januszowi Czarskiemu – Dyrektorowi Centrum Kulturalnego w Przemyślu, księdzu kpt Grzegorzowi Bechcie – Kalepanowi Garnizonu Przemyśl, księdzu prałatowi Stanisławowi Czenczkowi – kapelanowi ZHP i Stowarzyszenia Pamięci Polskich Termopil, Anecie Bodziak – członkowi Związku Sybiraków Oddział w Przemyślu, Andrzejowi Stawarzowi – członkowi Zarządu Oddział Związku Sybiraków w Przemyślu.

We mszy św. udział wzięły liczne Poczty Sztandarowe, członkowie Komitetu Honorowego, p.o. Szef Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, przedstawiciele władz województwa, powiatu i miasta, Sybiracy, Rodziny Katyńskie, kombatanci, harcerze Hufca Ziemi Przemyskiej, drużyna Związku Strzeleckiego „Strzelec” oraz liczni mieszkańcy miasta i powiatu przemyskiego.

Po zakończeniu nabożeństwa uczestnicy uroczystości na czele z Reprezentacyjną Orkiestrą Wojska Polskiego z Rzeszowa, Kompanią Honorową WP, Pocztami Sztandarowymi przemyskich służb mundurowych, organizacji, szkół, członkami Zarządu Głównego Związku Sybiraków z Warszawy, Prezesami Zarządów Związku Sybiraków z całej Polski goszczącymi w Przemyślu, Rodzinami Katyńskimi, Sybirakami przemaszerowali ulicami miasta pod pomnik „Zesłańcom Sybiru i Ofiarom Katynia” znajdujący się przy ul. Wyb. Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Inicjatorami powstania pomnika upamiętniającego „Zesłańców Sybiru i Ofiary Katynia” są przedstawiciele Związku Sybiraków Oddział w Przemyślu, Związek Sybiraków III RP Oddział w Przemyślu oraz Stowarzyszenie Rodzin Ofiar Katynia Koło w Przemyślu. Autorem projektu monumentu i jego wykonawcą jest artysta rzeźbiarz, absolwent Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych Pan Marian Szajda.

Pomnik w swej symbolice nawiązuje do wagonu kolejowego, bo właśnie w bydlęcych wagonach odbywała się cała podróż Zesłańców na nieludzką ziemię – Syberię. Lewa ściana jest poświęcona Ofiarom pomordowanym w Katyniu, Charkowie, Miednoje i Bykowni. Prawa Strona przypomina o ofiarach ludności Polski okresu represji carskich i sowieckich deportacji. Centralną część stanowi wycięty w ścianie krzyż i prześwit prowadzący „w nieznane” – do pustki i braku nadziei. Surowość bryły pomnika – beton i żeliwo – wynika z surowości warunków życia jakiego doznali Sybiracy i Ofiary Katynia.

Pomnik ma przypominać przyszłym pokoleniom o tragicznych wydarzeniach w historii Polski. O masowych deportacjach Polaków i mordach. Data odsłonięcia pomnika nie jest przypadkowa, ponieważ 22 czerwca (1940 r.) to rocznica III masowej deportacji na Sybir.

Uroczystość przed pomnikiem rozpoczęła się od złożenia meldunku Dowódcy 21 Brygady Strzelców Podhalańskich, wciągnięciem flagi państwowej na maszt i odegraniu hymnu państwowego oraz hymnu Sybiraków.

Przybyłych przywitała Pani Stanisława Żak – przedstawicielka przemyskich Sybiraków:

„Szanowni Państwo w obecności narodowych symboli i Pocztów Sztandarowych witam serdecznie wszystkich Państwa przybyłych na dzisiejszą uroczystość. Dzisiaj spełnia się nasze marzenie, marzenie upamiętnienia losu wielu mieszkańców naszego miasta i okolicznych miejscowości. W Przemyślu powstał pomni, który ma pełnić wiele funkcji, i który w naszym zamierzeniu powinien zachować pamięć o zesłaniach Polaków na Syberię i cierpieniach Oficerów, Policjantów i urzędników zamordowanych w Katyniu i innych miejscach kaźni i spoczynku. Powinien być lekcją historii dla młodego pokolenia, powinien budzić patriotyczne uczucia wśród odwiedzających. Naszym celem było upamiętnienie.

Oprawą poetycką podczas uroczystości był wiersz pt. „Katyń ostrzega” czytany przez autorkę – Teresę Parynę a aktorzy Teatru „Fredreum” Tadeusz Szczerbaty i syn Sybiraka Marcin Orłoś przeczytali fragment wiersza Mariana Jonkajtysa „Poległym i pomordowanym na wschodzie”.

Ceremonii odsłonięcia pomnika „Zesłańcom Sybiru i Ofiarom Katynia” dokonali najstarsi Sybiracy z obydwu Związków i przedstawiciele Rodzin Rodzin Katyńskich: Ludwika Turowska, Stanisław Lula i Wojciech Zbożek oraz Prezydent Miasta Przemyśla.

Poświęcenia odsłoniętego pomnika dokonali: Metropolita Przemyski ks. abp Adam Szal, Kapelan Garnizonu Przemyśl ks. kpt Grzegorz Bechta, Duszpasterz przemyskiego Oddziału Związku Sybiraków ks. prałat Jan Mazurek, kapelan ZHP I Stowarzyszenia Pamięci Polskich Termopil i Kresów ks. prałat Stanisław Czenczek.

Nie zabrakło przemówień przedstawicieli Grupy Inicjatywnej budowy pomnika. Prezes Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Przemyślu Joanna Preiss powiedziała:

Powróciliśmy i wciąż powracamy błogosławiąc tą ziemię, Matkę ukochaną – tak mówił poeta. W powojennej zawierusze Zesłańcy Sybiracy powrócili z „nieludzkiej ziemi” do Ojczyzny. Ojczyzny innej od tej, którą znali przed zesłaniem. Ojczyzna, w której przez 50 lat trwała cisza o zesłaniach. Po 1988 roku, po reaktywacji Związku Sybiraków, Sybiracy z determinacją dążyli do upamiętnienia ofiar okresu totalitaryzmu stalinowskiego (…). Dzisiejszy dzień jest dla nas dniem uroczystym, radosnym ale równocześnie pełnym zadumy. Dniem pamięci o tych, którzy nie doczekali tego radosnego dnia i dziś tu nie przyszli pozostając w bezimiennych mogiłach na rozległym terytorium syberyjskiej tajgi, w łagrach Workuty i Kołymy, w stepach Kazachstanu i na dalekiej Kamczatce, czy Katyniu, Charkowie, Miednoje i w wielu innych miejscach kaźni (…).

Prezes Zarządu Oddziału Związku Sybiraków III RP Krystyna Zwierkowska powiedziała:

„Prawdy o tych tragicznych wydarzeniach nigdy za wiele. Historia faktów nie można zmieniać. Wszyscy Sybiracy przeżyli tę samą gehennę, ten koszmar okrutnych wydarzeń, ten sam głód, strach o przeżycie, poniewierkę, pracę ponad siły w straszliwym mrozie
i głodzie. Tych przeżyć i wydarzeń nawet czas nie potrafi wymazać z naszej pamięci. Pragniemy, aby zachowała się pamięć w młodych pokoleniach o tragicznych i nieludzkich wydarzeniach z życia Sybiraków (…). Pomnik ten jest potrzebny żyjącym, gdyż ma być symbolem dla potomnych i przypominać a zarazem przestrzegać aby nigdy w dziejach ludzkości i narodów nie doszło do tak okrutnej tragedii zgotowanej człowiekowi przez człowieka”.

Przybyły na uroczystość p.o. Szefa Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Minister Jan Józef Kasprzyk powiedział:

„To chwila niezwykła. Gromadzimy się w miejscu, które upamiętni po wieczne czasy Golgotę Wschodu. Golgotę trwającą ponad 200 lat (…). Jesteśmy narodem dumnym miłującym wolność i jest to rzecz, która na przestrzeni 200 lat była nie do przyjęcia przez rządzących na Kremlu. To, że jesteśmy dzisiaj tak licznie tu przybyli, to, że stanął ten pomnik w Przemyślu nad Sanem, to najlepszy dowód na to, że pamięć nie dała się zgładzić, nie uległa przemocy. Stało się tak dlatego, że przywołując słowa Sybiraka Marszałka J. Piłsudskiego – „…być zwyciężonym i nie ulec – to zwycięstwo”. Ci, którzy przeszli przez nieludzką ziemię, to obecni, to zgromadzeni, których staraniem też ten pomnik powstał, to Ci, którzy nie ulegli i dlatego zwyciężyli”.

Słowo do zebranych skierował Prezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków w Warszawie Kordian Borejko:

„Szanowni Państwo, mieszkańcy Przemyśla, drodzy Sybiracy, droga młodzieży. Witam Was wszystkich zgromadzonych dziś na uroczystości odsłonięcia i poświęcenia pomnika upamiętniającego Zesłańców Sybiru i Ofiary Katynia. Wzruszającym jest fakt, że tak monumentalne dzieło powstało właśnie tu na krańcu naszego kraju, w Przemyślu. W mieście, z którego kilkadziesiąt lat temu ze stacji Bakończyce wywożono obywateli polskich w głąb Związku Sowieckiego (…). Nie tylko miejsce, ale i data odsłonięcia pomnika jest szczególna.
W czerwcu miały miejsce III i IV wywózka Polaków. Niech ten pomnik będzie świadectwem tamtych tragicznych wydarzeń, miejsce pamięci o Golgocie Wschodu, przestrogą dla obecnych i następnych pokoleń żeby szanować siebie nawzajem, dbać
o zapewnienie pokoju i tolerancji (…).

Prezydent Miasta Przemyśla Robert Choma podziękował zgromadzonym słowami:

„Serdecznie dziękuję wszystkim Państwu za wsparcie tej idei inicjatorów, którzy doczekali się tego upamiętnienia i wszystkim Państwu z serca dziękuję za każde zaangażowanie, za każdy dar serca, za modlitwę w tej intencji (…). Mamy prawo, bo jaki inny naród na świecie tyle wycierpiał na przestrzeni setek lat przeżywając deportacje, zsyłki, który naród na świecie był tak eksterminowany przez oby okupantów: Niemców i Sowietów. Szanowni Państwo, by nie powtórzyła się historia, byśmy byli świadomi tego wszystkiego czym żyjemy, o to by historia miała swoje należyte miejsce w szkołach, o to by dbać tak jak u nas w Przemyślu dba się o rocznice i dba o takie symbole, które nie są tylko zwykłym pomnikiem ale są miejscem, w którym będzie kultywowana tradycja i historia. Dziękuję wszystkim za obecność”.

Z wystąpieniami do zebranych zwrócili się: Ewa Leniart – Wojewoda Podkarpacki,
w imieniu Marszałka Województwa Podkarpackiego członek Zarządu – Stanisław Kruczek, Stanisław Błoński – prezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków III RP we Wrocławiu. Odczytane zostały listy: Marszałka Sejmu RP Marka Kuchcińskiego oraz posłów na Sejm RP Andrzeja Matusiewicza, Anny Schmidt-Rodziewicz, Marka Rząsy.

Podczas uroczystości na podstawie postanowienia Prezesa Zarządu Głównego Związku Sybiraków, Oddział Związku Sybiraków w Przemyślu otrzymał Złotą Odznakę za Zasługi.

Wyróżnienia w postaci Złotej Odznaki za Zasługi otrzymali:

Robert Choma – Prezydent Miasta Przemyśla, Jan Pączek – Starosta Przemyski, ks. prałat Jan Mazurek – duszpasterz przemyskiego Oddziału Związku Sybiraków, ks. Tadeusz Pater – kapelan Kresowian, Joanna Preiss – prezes Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Przemyślu, Mieczysław Tłuczek – wiceprezes Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Przemyślu, Stanisław Cichocki – skarbnik Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Przemyślu, Bronisław Klepacki – członek Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Przemyślu, Ludwika Turowska – członek Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Przemyślu, Stanisława Żak – członek Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Przemyślu.

Srebrną Odznakę za zasługi otrzymali:

Marek Kudła – Wicestarosta Przemyski, Jan Janusz – sekretarz Gminy Orły, Władysław Witesko – członek Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Przemyślu, Mirosław Majkowski – prezes Przemyskiego Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej X D.O.K oraz Janusz Łukasiewicz – społecznik.

Tadeusz Szczerbaty aktor teatru „Fredreum” odczytał Apel Pamięci
a następnie przybyłe delegacje złożyły wieńce i wiązanki przed pomnikiem.

Po zakończeniu uroczystości sprzed pomnika wystartował rowerowy rajd Pamięci Sybiraków, Ofiar Katynia oraz Golgoty Lacka i Dobromila zorganizowany przez Stowarzyszenie Pamięci Polskich Termopil i Kresów.

Galeria zdjęć: https://photos.app.goo.gl/k9SvyBQVH8dKhzqf7